Budowa, przebudowa, remont, utrzymanie i ochrona skrzyżowania lub węzła dróg różnej kategorii wraz z drogowymi obiektami inżynierskimi, urządzeniami drogi, znakami i sygnałami drogowymi oraz urządzeniami bezpieczeństwa ruchu drogowego, związanymi z funkcjonowaniem tego skrzyżowania lub węzła, należy do zarządcy drogi właściwego dla drogi wyższej kategorii.

Uczestnik przewozu towarów niebezpiecznych ma obowiązek przedsięwziąć niezbędne środki bezpieczeństwa w celu zapobieżenia zagrożeniom dla osób, mienia i środowiska, a w przypadku zaistnienia wypadku lub awarii niezwłocznie powiadomić osoby będące w strefie zagrożenia oraz centrum powiadamiania ratunkowego lub jednostkę ochrony przeciwpożarowej. W przypadku zaistnienia wypadku lub awarii w przewozie towarów niebezpiecznych środkami transportu należącymi do sił zbrojnych lub środkami transportu, za które siły zbrojne są odpowiedzialne, uczestnik tego przewozu niezwłocznie powiadamia osoby będące w strefie zagrożenia oraz centrum powiadamiania ratunkowego lub jednostkę ochrony przeciwpożarowej, a ponadto właściwą terenową jednostkę organizacyjną Żandarmerii Wojskowej.

Ograniczona przewidywalność procesów inwestycyjnych realizowanych w sektorze drogownictwa uzasadnia konieczność zapewnienia odpowiedniej elastyczności kontraktowej. Zbytnia skostniałość umowy może wręcz stanowić naruszenie regulacji ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 1320). Jak wskazała KIO w wyroku z dnia 9 października 2024 r., KIO 3470/24: „Wprowadzenie robót zamiennych, w istocie leży w interesie Zamawiającego, skoro ma na celu należyte wykonanie robót budowlanych”.

Oceniając to, czy decyzja o realizacji inwestycji drogowej w sposób prawidłowy zapewnia poszanowanie uzasadnionych interesów osób trzecich, należy mieć na względzie, że inwestor realizujący inwestycję drogową działa w interesie publicznym, który ma prymat nad interesem prawnym jednostki, o ile nie narusza jego interesu prawnego w sposób niezgodny z prawem (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 września 2024 r. II OSK 2113/23).

To inwestor decyduje o przebiegu drogi. Natomiast organ właściwy do wydania decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej nie jest upoważniony do korygowania rozwiązań przyjętych w projekcie. To inwestor dokonuje wyboru najbardziej korzystnych rozwiązań lokalizacyjnych i następnie techniczno-wykonawczych dla planowanego przedsięwzięcia drogowego, mając na uwadze spowodowanie jak najmniejszych uciążliwości dla właścicieli nieruchomości. Nieuniknione jest jednak to, że realizacja inwestycji drogowych stwarza określone uciążliwości dla właścicieli nieruchomości znajdujących się w obszarze jej oddziaływania (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 sierpnia 2023 r., VII SA/Wa 826/23).

Przygotowując i przeprowadzając postępowanie o udzielenie zamówienia na budowę, przebudowę czy remont infrastruktury drogowej, należy opracować m.in. opis przedmiotu zamówienia. Z jednej strony winien być on odpowiednio skonkretyzowany, a z drugiej nie powinien ograniczać w sposób nieuzasadniony uczciwego konkurowania o zamówienie publiczne. Wskazany kompromis bywa trudny do uzyskania. Trudności mogą być jeszcze większe po wydaniu przez TSUE wyroku z dnia 16 stycznia 2025 r., C – 424/23, a wcześniej wyrażeniu przez Rzecznika Generalnego TSUE opinii z dnia 12 września 2024 r.

„Zajęcie pasa drogowego” w rozumieniu art. 40 ustawy o drogach publicznych nie powinno ograniczać się do aktu zajęcia jako jednorazowej czynności, albowiem pod pojęciem „zajęcia pasa drogowego” powinno się rozumieć utrzymywanie stanu zajęcia, co oznacza, że karze podlegać powinno utrzymywanie stanu zajęcia pasa drogowego, czyli zajmowania go bez wymaganego zezwolenia.

Z przepisu art. 40 ust. 12 ustawy o drogach publicznych nie wynika, który podmiot jest zobowiązany do uiszczenia kary pieniężnej za zajęcie pasa drogowego bez zezwolenia zarządcy drogi, a jedynie, że zarządca drogi zobowiązany jest do wszczęcia postępowania i wymierzenia kary. Kto będzie adresatem decyzji, zależy od konkretnych okoliczności sprawy i na tej podstawie należy określić podmiot zobowiązany. Ustawa nie stanowi, że podmiotem zobowiązanym do uiszczenia kary jest ten, kto ma tytuł do urządzenia/kontenera, ale ten, kto zajmuje pas drogowy bez zezwolenia. Należy rozważyć, czy okoliczności zajęcia pasa drogowego są ukształtowane przez umowę czy inne zdarzenia i jakie (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 8 marca 2024 r., III SA/Po 817/23).

Koncepcja drogowych spółek specjalnego przeznaczenia zakłada, że spółki te mogą działać zarówno na etapie przygotowania, jak i realizacji przedsięwzięć w zakresie budowy, przebudowy, remontu, utrzymania, ochrony i zarządzania drogami krajowymi.

Regulacje poczynione ustawą z dnia 13 lipca 2023 r. o szczególnych rozwiązaniach dotyczących regulacji stanu prawnego niektórych dróg ogólnodostępnych mają na celu ułatwienie nabywania przez gminy własności nieruchomości pozostających w ich władaniu. Dotyczy to nieruchomości, które w dniu wejścia w życie ustawy znajdowały się w posiadaniu gminy od co najmniej 20 lat i są zajęte pod drogi. Te drogi nie zostały zaliczone do kategorii dróg publicznych, ale są drogami ogólnodostępnymi o utwardzonej powierzchni. Po tych drogach odbywa się ruch pojazdów i pieszych, z których korzysta nieokreślona liczba użytkowników. Drogi te stanowią uzupełnienie sieci dróg służących miejscowym potrzebom, są funkcjonalnie zbliżone do dróg publicznych i połączone z drogami publicznymi.