Zieleń, w tym drzewa, krzewy i rośliny zielne, jest ważnym elementem towarzyszącym drogom pełniącym funkcje sanitarne, przyrodnicze, społeczne i kulturowe, które J. Solon szeroko opisał i skategoryzował jako usługi ekosystemowe. Jakkolwiek rola zieleni przyulicznej nie jest kwestionowana, to już być albo nie być dla drzew przydrożnych jest tematem dyskusyjnym i wywołującym spory etyczne. Drzewa są też niedostatecznie chronione i w dużym stopniu wystawione na niekorzystne działanie czynników stresowych miasta. Choć w przeciwieństwie do sadzenia drzew zakładanie w pasach przydrożnych trawników i zakrzewień nie budzi protestów, to i tu widać brak dbałości i niszczenie.
Czego potrzebuje roślina do prawidłowego wzrostu i rozwoju i kiedy powstają problemy?
Drzewo, krzew, bylina czy trawa rosną i rozwijają się, a więc ich organy (pędy, pień i korzenie) wydłużają się, rozgałęziają i grubieją. W wyniku zachodzących procesów fizjologicznych roślina również kwitnie, owocuje, rozmnaża się, regeneruje itp. Warunkiem jej normalnego wzrostu i rozwoju jest możliwość odżywiania się, pobierania i przewodzenia wody oraz oddychania. Długotrwałe zakłócenie procesów fizjologicznych prowadzi do osłabienia, choroby, a następnie do obumarcia rośliny. Zarówno drzewom, jak i małym roślinom zielnym do życia są potrzebne korzenie, które nie tylko przytrzymują roślinę w podłożu, ale także służą do pobierania wody i rozpuszczonych w niej substancji mineralnych z gleby, a zimą magazynują składniki pokarmowe w komórkach miękiszu, niezbędne do wiosennej odbudowy liści. Niestety, nie każda woda w glebie jest dla korzeni dostępna i nie każda umożliwia im wchłanianie wody. Zieleń w miastach korzysta głównie z wody wnikającej do gleby podczas opadów atmosferycznych. Dlatego zdolność przystosowawcza korzeni do niekorzystnych warunków wodnych jest ogromna i im mniej jest wody, tym bardziej system korzeniowy roślin rozwija się i intensywniej penetruje podłoże. Jest to szczególnie ważne w przypadku drzew, które by utrzymać dużą masę korony, muszą mieć rozbudowany system korzeniowy.
Wbrew przekonaniom, włośniki nie znajdują się w obrębie misy uformowanej wokół pnia, ale na granicy rzutu korony, z której spadają krople deszczu oraz poza zasięgiem korony, wzdłuż linii odwodnienia, w szczelinach chodników, w naturalnych nieckach, gdzie spływa woda opadowa i najdłużej się utrzymuje. Wnikanie wody z gleby do włośników zachodzi na zasadzie osmozy, dlatego w podłożu, w którym rośliny rosną, musi być powietrze. Przyswajalność wody zależy także od składu mechanicznego i chemicznego gleby oraz od zawartości próchnicy. Woda zawarta w glebach ciężkich, ilastych, w zbitym i jałowym podłożu piaszczystym czy w glebach zasolonych często nie może być wykorzystana przez rośliny, gdyż siła ssąca korzeni nie jest w stanie pokonać siły przyciągającej cząstek gleby, które wiążą wodę. Najkorzystniejsze dla roślin jest podłoże gruboziarniste (np. mieszanka z kruszywa kamiennego), które szybko i głęboko nasiąka wodą, prawie wcale jej nie traci przez odparowanie i ma wolne przestrzenie zapewniające dostęp powietrza.
Innym ważnym organem u roślin są liście i zielone pędy, które pełnią podstawowe funkcje życiowe, jak fotosynteza, transpiracja czy oddychanie. Redukcja korony u drzew, uszkodzenie liści zaburza te procesy fizjologiczne, prowadząc do osłabienia roślin i spadku ich odporności na choroby i szkodniki. Ogłowienie drzewa to nie tylko ograniczenie mu możliwości odżywiania i oddychania, ale także zaburzenie gospodarki wodnej. Chociaż woda pobierana jest przez korzenie, to jednak jej rozprowadzenie w organizmie drzewa odbywa się przez siłę ssącą transpiracji wytwarzaną przez parowanie wody z liści. Tylko drzewo z gęstą, ulistnioną koroną i nieuszkodzonym pniem jest w stanie uzyskać wymaganą różnicę ciśnień, która pozwoli przez naczynia wynieść słup wody na tak znaczne wysokości. Tak jak w przypadku korzeni, tak i część nadziemna (korona u drzew, pędy i liście u roślin zielnych) wykazuje duże zdolności regeneracyjne i przystosowawcze. Jednak kumulacja czynników stresowych i stałe problemy uniemożliwiają roślinie odbudowę uszkodzeń.
Dlaczego i w jaki sposób niszczona jest zieleń przydrożna?
Pomimo wzrostu świadomości społecznej o roli i znaczeniu zieleni przydrożnej drzewa, krzewy i trawniki są nadal sukcesywnie niszczone. Niestety w wielu przypadkach są to działania nieświadome.
Powodów niszczenia zieleni przydrożnej jest wiele. Na pierwszy plan wysuwa się zbyt niski poziom środków finansowych przeznaczanych na jej utrzymanie i pielęgnację. Ponadto działania mające na celu utrzymanie drzew i krzewów prowadzone są często niewłaściwie. Winę za to ponoszą zarówno wykonawcy, zarządcy terenów zieleni przyulicznej, jak i urzędnicy. Priorytetem są inwestycje drogowe. Drzewa są niszczone nie tylko poprzez wadliwe cięcia, drastyczne ogławianie, uszkadzanie ich korzeni podczas robót ziemnych, ale także przez dobór nieodpowiednich gatunków
[ . . . ]
Aby przeczytać artykuł w wersji elektronicznej, musisz posiadać opłaconą PRENUMERATĘ.
