Utrzymując drogi gminne czy powiatowe, należy zawsze zabezpieczyć ich przejezdność. Dotyczy to każdej lokalizacji, także gdy przebiegają przez tereny polne lub leśne i sąsiadują z siedliskami chronionych gatunków zwierząt. Przykładem takiej sytuacji jest obecność bobrów europejskich na terenach przylegających do dróg.
Jeszcze kilkanaście lat temu na większości obszaru Polski zwierzę to było rzadkością, dziś coraz częściej staje się sąsiadem człowieka. Niestety wiąże się to z uciążliwościami na skutek przekształcania przez bobry swojego otoczenia, co następuje przede wszystkim poprzez tworzenie obszarów zalewisk, podtopień. Problemem jest także niszczenie przez te zwierzęta budowli ziemnych przylegających do wód płynących.
W artykule opisano przepisy dotyczące zasad postępowania w takich sytuacjach.
Status prawny bobra
Aby opisać zagadnienia prawne dotyczące szkód w mieniu, w tym w infrastrukturze drogowej, wyrządzanych przez bobry, w pierwszej kolejności należy wyjaśnić status prawny tego zwierzęcia. Bobry (przedstawiciele gatunku bóbr europejski) na terenie Polski zaliczane są do zwierząt objętych tzw. ochroną gatunkową. Wynika to z przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Zgodnie z jej art. 6 ust. 1 pkt 10 jedną z form ochrony przyrody jest ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. Z treści omawianej ustawy wynika, że celem takiej ochrony (art. 46 ust. 2) jest zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących, rzadkich, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem gatunków roślin, zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk i ostoi, a ponadto zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej.
Gatunki dziko występujących zwierząt objętych ochroną opisuje rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Gatunki chronione podzielono w nim na dwie grupy, tj. gatunki objęte ochroną częściową oraz ochroną ścisłą, w tym wymagające tzw. ochrony czynnej. Jak sama nazwa wskazuje, wymienione grupy gatunków różnią się zakresem i charakterem koniecznych do podejmowania wobec nich działań ochronnych. W praktyce wynika to ze stopnia ich zagrożenia, m.in. ze względu na liczebność czy podatność na antropopresję. Wśród gatunków objętych ochroną częściową (§ 1 ust. 1 pkt b, § 3, załącznik nr 2 lp. 18) omawiane rozporządzenie wymienia bobra europejskiego (łac. Castor fiber).
Ograniczenia i zakazy postępowania wobec zwierząt chronionych
Wspomniana wyżej ustawa o ochronie przyrody mówi, że w odniesieniu do dziko występujących zwierząt objętych ochroną gatunkową mogą być wprowadzone zakazy dotyczące postępowania wobec nich oraz wobec ich siedlisk. Listę możliwych do wprowadzenia zakazów wymieniono w art. 52. Spośród nich stosuje się te, które zawarto w treści rozporządzenia z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Wobec bobra europejskiego jako gatunku objętego ochroną częściową należy stosować zakazy wskazane w § 7. Szczególną uwagę należy zwrócić na zakazy umyślnego:
- zabijania,
- okaleczania i chwytania,
- niszczenia siedlisk i ostoi, nor, żeremi, tam, schronień,
- płoszenia i niepokojenia,
- przemieszczania z miejsc regularnego przebywania na inne miejsca.
Uzyskanie odszkodowania nie jest możliwe w sytuacji, gdy poszkodowany nie wyraził zgody na budowę przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska lub dyrektora parku narodowego urządzeń lub wykonanie zabiegów zapobiegających szkodom. Odszkodowanie nie przysługuje w przypadku szkód powstałych w mieniu Skarbu Państwa, z wyłączeniem mienia oddanego do gospodarczego korzystania na podstawie Kodeksu cywilnego.
Sąsiedztwo bobra europejskiego jest dla ludzi uciążliwe i stwarza zagrożenie dla ich mienia.
Przyczyną takich sytuacji, jak już wspomniano na wstępie, jest przede wszystkim przekształcanie swojego otoczenia przez bobry. Życie tych zwierząt jest związane z wodą. W celu optymalnego przystosowania otoczenia do swoich potrzeb bobry blokują przepływ wody w ciekach i rowach melioracyjnych, wskutek czego powstają lokalne zalewiska i zabagnienia. Kopiąc nory i korytarze, zwierzęta uszkadzają wały i groble, ponadto niszczą drzewa i krzewy stanowiące ich pożywienie lub budulec. Działalność ta wpływa oczywiście na znajdujące się w pobliżu obiekty stworzone przez człowieka, w tym na drogi i obiekty drogowe.
W świetle przywołanych wcześniej przepisów o ograniczeniu niektórych zachowań wobec bobra europejskiego trzeba stwierdzić, że niezależnie od rodzaju stwarzanych zagrożeń jako środki zaradcze nie wchodzą w grę żadne działania mogące zagrozić życiu lub zdrowiu tych zwierząt, utrudniające ich rozród i bytowanie (niszczenie żeremi). Na tym jednak nie koniec – cytowane przepisy zakazują także niszczenia tam powodujących szkody, a zbudowanych przez bobry. Nie jest nawet możliwe
[ . . . ]
Aby przeczytać artykuł w wersji elektronicznej, musisz posiadać opłaconą PRENUMERATĘ.
