Czyszczenie ulic i placów po zmianach przepisów

Bieżący rok to okres wprowadzania nowych zasad postępowania z odpadami. Od 23 stycznia br. stosować musimy przepisy nowej Ustawy z 14 grudnia 2013 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r., poz. 21), a od 1 lipca 2013 r. obowiązują zmienione przepisy Ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 391 z późn. zm.). Regulacje te dotyczą m.in. postępowania z odpadami pochodzącymi z czyszczenia i utrzymania czystości ulic i placów. Na czym polega istota wprowadzonych zmian?

Odpady z czyszczenia dróg i placów jako odpady komunalne

Należy zwrócić uwagę, iż zgodnie ze znowelizowaną ustawą o odpadach (art. 3 ust. 1 pkt 7) przez odpady komunalne rozumie się nie tylko odpady powstające w gospodarstwach domowych, ale także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych, pochodzące od innych wytwórców odpadów, które – ze względu na swój charakter lub skład – są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych.

Powyższa definicja wskazuje, że odpadami komunalnymi mogą być także odpady powstające na skutek czyszczenia dróg i placów. O tym, że mamy do czynienia z odpadami komunalnymi, w omawianym przypadku przesądza ich charakter i skład, zbliżony do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Należy przy tym podkreślić, że do kategorii tej nie należą odpady powstające w trakcie drobnych remontów i napraw prowadzonych w obrębie dróg i obiektów drogowych, zaliczane do odrębnej grupy odpadów.

W praktyce dla ustalenia, czy możemy mieć do czynienia z odpadem komunalnym, przydatne jest Rozporządzenie Ministra Środowiska z 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. z 2001 r. Nr 112, poz. 1206). Zgodnie z jego treścią, grupa nr 20 – obejmująca odpady komunalne łącznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie – zawiera m.in. odpady o kodzie 20 03 03 („Odpady z czyszczenia ulic i placów”) oraz odpady o kodzie 20 03 06 („Odpady z czyszczenia studzienek kanalizacyjnych”). W przypadku zbieranych selektywnie z obszaru dróg i obiektów drogowych odpadów szkła, papieru itp. powinny być one klasyfikowane także w grupie 20 (jako odpady komunalne), podgrupie 2001 – „Odpady komunalne segregowane i gromadzone selektywnie”.

Obowiązki zarządcy drogi

Analizując podstawowe zasady postępowania z odpadami zaliczanymi do komunalnych, trzeba zwrócić uwagę, że ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nakłada w tym zakresie obowiązki nie tylko na gminę, ale także na właścicieli nieruchomości. Tym ostatnim nakazuje bowiem (art. 5 ust. 1 pkt 3 i 3b) zbieranie powstałych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych zgodnie z wymaganiami określonymi w regulaminie utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, uchwalonym przez radę gminy, oraz pozbywanie się zebranych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych w sposób zgodny z przepisami ustawy i przepisami odrębnymi. Pamiętać przy tym trzeba, że – zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 4 omawianej ustawy – przez „właścicieli nieruchomości” rozumie się także współwłaścicieli, użytkowników wieczystych oraz jednostki organizacyjne i osoby posiadające nieruchomości w zarządzie lub użytkowaniu, a także inne podmioty władające nieruchomością. Zatem w przypadku nieruchomości stanowiących tereny dróg gminnych i powiatowych obowiązki te ciążą na podmiocie zarządzającym nimi. Niezależnie od tego ustawa zawiera przepisy mówiące wprost o obowiązkach zarządu drogi. Obejmują one m.in. obowiązek utrzymania czystości i porządku na drogach publicznych, a ponadto (art. 5 ust. 4):

• zbieranie i pozbywanie się odpadów zgromadzonych w pojemnikach do tego przeznaczonych i utrzymanie tych pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym;
• pozbycie się innych niż błoto, śnieg i lód zanieczyszczeń uprzątniętych z chodników przez właścicieli nieruchomości przyległych do drogi publicznej,
• uprzątnięcie i pozbycie się innych niż błoto, śnieg i lód zanieczyszczeń z chodników, jeżeli zarząd drogi pobiera opłaty z tytułu postoju lub parkowania pojazdów samochodowych na takim chodniku.

Jak widać, nakazy odpowiedniego postępowania z odpadami komunalnymi powstającymi w obrębie dróg, w tym ich usuwania, wynikają wprost z treści ustawy i nie można ich pominąć.

Przetarg na odbiór odpadów

Skoro w trakcie prac związanych z utrzymaniem dróg mogą powstawać odpady komunalne, konieczne jest stosowanie do postępowania z nimi tych przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, które mówią o ponoszeniu na rzecz gminy opłat z tytułu wytwarzania na terenie nieruchomości takich odpadów.

Chcąc szerzej opisać to zagadnienie, w pierwszej kolejności wspomnieć trzeba, że ww. ustawa dokonuje podziału nieruchomości zlokalizowanych na terenie gminy na dwie kategorie (art. 6c): nieruchomości, na których powstają odpady komunalne i które jednocześnie zamieszkują mieszkańcy tej gminy, oraz nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy gminy, a powstają na nich odpady komunalne. Nieruchomości obejmujące drogi (tereny pasa drogowego) i obiekty drogowe, na terenie których powstają odpady komunalne, zaliczyć należy do drugiej z wymienionych kategorii.

W przypadku nieruchomości zamieszkanych ich właściciele są zobowiązani ponosić na rzecz gminy opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi, a gmina zobowiązana jest do zorganizowania ich odbioru. Natomiast w przypadku nieruchomości niezamieszkanych o odbieraniu odpadów komunalnych od ich właścicieli (podmiotów reprezentujących właścicieli) przesądza bezpośrednio podjęta przez radę gminy uchwała (art. 6c i 6h). Podmiot odbierający w imieniu gminy odpady komunalne od właścicieli nieruchomości wybierany jest przez wójta (burmistrza lub prezydent miasta) w drodze przetargu (art. 6d).

Ustalanie stawki opłaty

Trzeba podkreślić, że poszczególne gminy różnie podchodzą do możliwości objęcia zarządców dróg systemem opłat za odbieranie odpadów z nieruchomości niezamieszkanych. Wiele gmin uznaje, że nieruchomości drogowych ten obowiązek nie dotyczy. Sprawę komplikuje dodatkowo zawarta w ubiegłorocznej ustawie o odpadach definicja wytwórcy odpadów, obejmująca swym zakresem podmioty wykonujące usługi sprzątania (art. 3 ust. 1 pkt 32). W związku z tym, jeżeli rada gminy podjęła uchwałę o odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości niezamieszkanych, zarządcy dróg zawsze powinni wyjaśnić, czy obejmuje ona odpady z nieruchomości drogowych. Jeżeli tak jest, muszą ponosić stosowne opłaty.

Dla nieruchomości niezamieszkanych opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi (art. 6j ust. 3) iloczyn liczby pojemników z odpadami komunalnymi powstałymi na danej nieruchomości