W trosce o bezpieczną jazdę

Uspokojenie ruchu można zdefiniować szeroko – jako wszystkie rodzaje środków mających na celu zmniejszenie wpływu pojazdów na innych użytkowników. Na przykład zwężenie ulic powoduje, że kierowcy jeżdżą wolniej i ostrożniej. Także ronda są skutecznym sposobem na spowolnienie ruchu w małych odstępach czasu, choć tak naprawdę powodują przyspieszenie łącznego czasu podróży, ponieważ eliminują oczekiwanie na możliwość jazdy na drogach podporządkowanych. Progi zwalniające natomiast są jednym z najmniej kosztownych rozwiązań mających na celu uspokojenie ruchu. Biorąc pod uwagę wszystkie te sposoby, powstała definicja uspokojenia ruchu, określająca wszelkie działania w strefie miejskiej, w której dominują te obejmujące organizację ruchu, zmieniającą trasy przejazdów w obrębie dzielnicy lub miasta, a także zmiany w ukształtowaniu jezdni i wprowadzenie rozmaitych fizycznych ograniczników, mających na celu zmniejszenie prędkości i wielkości ruchu w interesie bezpieczeństwa i podwyższenia jakości życia. Od strefy pieszej różni się dopuszczeniem ruchu kołowego w ograniczonym zakresie.

Przywrócić miasto pieszym

W Europie zgodnie przyjmowanym początkiem działań w kierunku uspokojenia ruchu są zabiegi prowadzone w duchu idei ograniczenia ruchu samochodowego w centrach miast, na starówkach i w niektórych innych obszarach aglomeracyjnych. Pierwszym miastem z tego rodzaju rozwiązaniem był Göteborg (koniec lat 60. XX w.). Chodziło o przywrócenie miasta pieszym kosztem ograniczenia ruchu kołowego. Zapewnić miało to tzw. przestrzeń współużytkowaną, gdzie nie rozdziela się jezdni i chodników, które mają się stać przestrzenią społeczną – miejscem spotkań i zabaw, a nie zadymioną, głośną i niebezpieczną arterią.

Strefy uspokojenia ruchu nazywane są „strefami 30”, ponieważ prędkość jazdy jest w nich ograniczona do 30 km/h.

Pamiętać należy, iż zabiegi te powinny ograniczać, lecz nie uniemożliwiać ruch samochodów. Wszystkie podejmowane działania powinny zmuszać kierowcę do zmniejszenia prędkości – w praktyce jest to 30 km/h, dlatego też strefy uspokojenia ruchu nazywane są potocznie „strefami 30”. W enklawach tych wyznacza się ciągi ulic jednokierunkowych i zamyka dla samochodów przejazdy przez niektóre ulice (z ewentualnym dopuszczeniem przejazdu komunikacji zbiorowej).

Bardzo dobrym sposobem jest stosowanie idei „braku zwalniania z myślenia”. Cechuje się to kształtowaniem organizacji ruchu w taki sposób, aby zmusić kierowcę do zwrócenia większej uwagi na otaczające go środowisko. Przykładem może być tu zastępowanie skrzyżowań z pierwszeństwem przejazdu skrzyżowaniami równorzędnymi lub rondami.

W początkowych latach wdrażania idei uspokajania ruchu stosowano głównie progi zwalniające lub zamykanie ruchu dwukierunkowego. Zabiegi te były jednak mało skuteczne, ponieważ działały miejscowo. Lepsze efekty uzyskano w momencie spoj r zeni a n a tę ideę w rozumieniu większego obszaru, np. osiedla. Niektóre miasta wprowadzają innowacyjne techniki do swoich planów zarządzania ruchem w cent rach miast – od promowani a określonych środków transportu, takich jak rowery, do przebudowy swoich ulic.

Środki prawne i fizyczne

W celu uspokojenia ruchu można też stosować określone środki prawne i fizyczne (budowlane). Do możliwości prawnych zalicza się:

• ograniczenie prędkości,
• wyłączenie pewnych części miasta z ruchu samochodowego,
• wyznaczanie wspomnianych „stref 30”, wydzielonych obszarów o ograniczonej prędkości z wyraźnie oznakowanymi granicami i zmienionym charakterem, podkreślającym uprzywilejowanie pieszych i rowerzystów w tworzonej strefie.

Także fizycznych możliwości jest kilka. Bardzo dobrym sposobem jest stosowanie idei „braku zwalniania z myślenia”. Cechuje się to kształtowaniem organizacji ruchu w taki sposób, aby zmusić kierowcę do zwrócenia większej uwagi na otaczające go środowisko. Przykładem może być tu zastępowanie skrzyżowań z pierwszeństwem przejazdu skrzyżowaniami równorzędnymi lub rondami. Ciekawym pomysłem jest też odpowiednia polityka parkingowa, czyli tworzenie stanowisk parkingowych wzdłuż ulic po to, aby kierowcy zwracali większą uwagę na ewentualne niebezpieczeństwa. Przy braku środków na przebudowę pewnych obszarów stosować można także optyczne zwężenie pasów ruchu za pomocą oznakowania poziomego.

• Progi zwalniające

Pierwszym z fizycznych zabiegów dotyczących uspokojenia ruchu są progi zwalniające. Są one urządzeniami ruchu drogowego, których podstawowym celem jest ochrona życia i – w ograniczonym zakresie – także mienia uczestników ruchu oraz osób pracujących na drodze. W trakcie ich użytkowania okazało się jednak, że to rozwiązanie ma kilka wad. Przede wszystkim, progi są nieskuteczne w starciu z dużymi samochodami terenowymi oraz z samochodami ciężarowymi. Ponadto utrudniają odśnieżanie dróg, a także przejazdy karetek pogotowia i autobusów komunikacji miejskiej. Z tych powodów szukano ulepszenia tego rozwiązania.

• Wyniesione przejścia dla pieszych

Ze zmodernizowanych i ulepszonych progów zwalniających powstały wyniesione przejścia dla pieszych, a następnie całe skrzyżowania o ruchu równorzędnym. Ten sposób uspokajania ruchu wykorzystuje się także do uwidaczniania przejść dla pieszych. Najczęściej spotykane jest brukowanie kolorową kostką betonową. Odznaczająca się od tekstury i koloru jezdni kostka brukowa wzbudza u kierowcy pewien rodzaj zainteresowania poprzez zmianę warunków otoczenia, co z kolei daje efekt zmniejszenia prędkości.

• Zwężenia jezdni

Zwężenia jezdni są to krótkie odcinki jezdni o mniejszej szerokości jednego lub obu pasów ruchu. Wywołuje to pewien niepokój u kierujących, a tym samym powoduje zmniejszenie prędkości. Jest to środek uspokojenia ruchu stosowany głównie jako poszerzenie chodnika w miejscu przejść dla pieszych. Zmniejszając szerokość jezdni, powoduje się, iż pieszy stojący przy wysuniętej krawędzi jezdni jest bardziej widoczny. Zabiegi te wzmacnia się, stosując wyrazistą kolorystykę, np. kostki brukowej na chodniku, lub też ustawiając kolorowe gazony z roślinnością, odgradzając i chroniąc w ten sposób pieszego. W tych zabiegach należy także pamiętać o widoczności pieszego – nie należy projektować wysokich i zbyt zabudowanych elementów, ponieważ mogą zasłonić niektórych pieszych, np. dziecko. Zainteresowanie i przyciągnięcie uwagi kierującego osiąga się także za pomocą kolorowych elementów organizacji ruchu, takich jak barierki czy słupki, lub dodanie na chodniku elementów małej architektury (np. donice, lampy, ławki). Zwężenia są często używane w połączeniu z innymi środkami uspokojenia ruchu, takimi jak szykany, wyniesione przejścia czy progi zwalniające.

• Wyspy „kanalizujące”

Wyspy „kanalizujące” ruch stosuje się w celu wygrodzenia poruszających się pojazdów w różnych kierunkach. Zapobiegają one niebezpiecznym zachowaniom, a także powoduje zmniejszenie prędkości.