Pnącza na ekranach akustycznych

Choć istnieje wiele sposobów ochrony przed nadmiernym hałasem, którego źródłem jest m.in. ruch drogowy i kolejowy, to jednym z najczęściej wybieranych rozwiązań są ekrany akustyczne. Obecnie na rynku znajduje się wiele typów ekranów pochłaniających dźwięk i izolujących od hałasu, o konstrukcji i formie dostosowanych do natężenia ruchu drogowego, warunków topograficznych terenu, odległości od terenów chronionych i wymogów estetycznych czy krajobrazowych. Są to przede wszystkim panele nieprzezroczyste betonowe z wykładziną dźwiękochłonną z drewnobetonu, keramzytobetonu i wełny mineralnej lub panele przezroczyste z polimetakrylanu metylu, poliwęglanu lub ze szkła hartowanego. Elementem konstrukcyjnym i licującym może być także aluminium, stal lub drewno.

Ekrany plagą polskich dróg

W ciągu ostatnich lat wzdłuż polskich dróg zbudowano tysiące kilometrów ekranów dźwiękochłonnych, co spotkało się z protestem urbanistów, architektów i ekologów. Przyczyniły się do tego obowiązujące do niedawna zaostrzone normy dopuszczalnego poziomu hałasu w środowisku, które zmuszały urzędników do wydawania zaleceń i nakazów ochrony terenów wzdłuż dróg i ulic przed nadmiernym hałasem. Obecnie panuje bardziej wyważony stosunek do wykorzystywania ekranów akustycznych. Duży nacisk kładzie się na względy praktyczne (faktyczne zapotrzebowanie na ochronę przed hałasem), ekonomię rozwiązania, a także kwestie estetyczne i przyrodnicze (harmonizowanie z krajobrazem, ochrona ptaków i innych zwierząt, łączenie funkcji izolacyjnej z fitosanitarną). Powraca moda na wprowadzanie roślin jako elementu uzupełniającego i wspomagającego funkcję ekranów, pomimo ekstremalnych warunków, jakie panują w obrębie dróg i ulic.

Dlaczego pnącza?

Rośliny sadzone wzdłuż szlaków komunikacyjnych pełnią ważną funkcję – podnoszą walory nie tylko krajobrazowe, ale też fitosanitarne miejsca. Zwarta zieleń w stanie ulistnienia może w pewnym stopniu obniżać hałas, poprawiać warunki mikroklimatyczne i absorbować zanieczyszczenia. Spośród wszystkich form roślinnych na szczególną uwagę zasługują pnącza. W przeciwieństwie do drzew nie potrzebują tak wiele miejsca do rozwoju części nadziemnej i korzeni, a ich obecność nie zwiększa ryzyka wypadkowego. Wiele silnie rosnących pnączy może z powodzeniem zarosnąć nawet dziesięciometrową ścianę. Rozbudowana struktura i tekstura ściany porośniętej pnączem zwiększa pochłanianie i rozpraszanie fal dźwiękowych oraz absorbuje zanieczyszczenia pyłowe i gazowe, obniżając ich stężenie w powietrzu przez 6–7 miesięcy w roku. Duża siła wzrostu i regeneracji wielu gatunków i odmian pnączy pozwala też na poprawę w stosunkowo krótkim czasie walorów wizualnych ekranów akustycznych wzdłuż poboczy dróg. Aby jednak obsadzanie ekranów pnączami było skuteczne, należy zadbać o odpowiedni dobór roślin, a także o ich prawidłowe posadzenie i utrzymanie. Warunki dla roślin rosnących wzdłuż szlaków komunikacyjnych są bowiem bardzo trudne.

Czynniki utrudniające życie roślinom

Główne czynniki utrudniające wzrost i rozwój roślin wzdłuż tras komunikacyjnych to:

• niekorzystne warunki siedliskowe – duże amplitudy temperatur, mrozy, susza, wiatry, nadmierne nasłonecznienie i inne czynniki działające kumulatywnie,
• czynniki antropogeniczne – związane z wpływem człowieka, takie jak błędy projektowe, wykonawcze czy pielęgnacyjne oraz zanieczyszczenia gleby i powietrza,
• czynniki biotyczne – związane z patogenami chorobotwórczymi i szkodnikami wywołującymi uszkodzenia, choroby lub wręcz zamieranie roślin.

Bezsprzecznie najbardziej zgubne działanie na rośliny rosnące przy drogach i ulicach mają zasolenie gleby i uszkodzenia spowodowane aerozolami solnymi, ubicie i alkalizacja gleb, susza, zanieczyszczenie komunikacyjne w postaci tlenków siarki, azotu i węgla oraz pyły i substancje ropopochodne.

Jakie pnącza na ekrany?

Na rynku można spotkać kilkaset gatunków i odmian pnączy, a liczba ta z każdym rokiem wzrasta. Jednak tylko niektóre z nich nadają się do porastania ekranów akustycznych w tak trudnych warunkach drogowych. Cechy, jakimi powinny charakteryzować się rośliny sadzone w takiej przestrzeni, to przede wszystkim silny wzrost i duże zdolności regeneracyjne.