Nowe reguły zarządzania bezpieczeństwem dróg

Zmiany wdrażające do krajowego porządku prawnego rozwiązania znane dyrektywie 2019/1936 zmierzają do zmniejszenia liczby ofiar śmiertelnych i poważnych obrażeń na sieci drogowej przez poprawę poziomu bezpieczeństwa infrastruktury drogowej i zapewnienie jednolicie wysokiego poziomu bezpieczeństwa ruchu drogowego. Kluczem do uzyskania ww. rezultatów jest systemowe podejście do procedur weryfikacji, audytu i oceny bezpieczeństwa na poszczególnych drogach lub ich odcinkach. Lektura niniejszego artykułu pozwoli na zapoznanie się z kluczowymi rozwiązaniami, które zostały ustanowione w Rozdziale 2b ustawy o drogach publicznych oraz na ustalenie, jakie obowiązki ciążą na zarządcach dróg poszczególnych kategorii.

 

Zakres dróg podlegających nowym regułom bezpieczeństwa

Regulacje Rozdziału 2b u.d.p. nie znajdują zastosowania do wszystkich kategorii dróg, a w konsekwencji nie ustanawiają obowiązków względem wszystkich zarządców. Zakres zastosowania regulacji Rozdziału 2b u.d.p. wyznacza w szczególności art. 24ga ust. 1 i 2.

 

Czym jest zarządzanie bezpieczeństwem dróg?

Zarządzanie bezpieczeństwem dróg zostało zdefiniowane i dookreślone poprzez wskazanie kategorii czynności, których podejmowanie ma sprzyjać systemowemu podejściu do wskazanego zagadnienia. Zarządzanie bezpieczeństwem dróg polega na:

• przeprowadzaniu:
  • oceny wpływu planowanej drogi na bezpieczeństwo ruchu drogowego,
  • audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego,
  • oceny ryzyka wystąpienia wypadków i dotkliwości ich skutków;
• sporządzaniu oceny bezpieczeństwa ruchu drogowego obejmującej całą sieć dróg;
• przeprowadzaniu ukierunkowanych kontroli bezpieczeństwa ruchu drogowego.

 

Ocena wpływu planowanej drogi na bezpieczeństwo ruchu drogowego

Ocenę wpływu planowanej drogi na bezpieczeństwo ruchu drogowego przeprowadza się na etapie planowania tej drogi, przed wszczęciem postępowania w sprawie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Ocena stanowi wieloaspektową analizę, w ramach której uwzględnia się m.in.:

• liczbę zabitych w wypadkach drogowych oraz liczbę wypadków drogowych na drogach, z których ruch drogowy może zostać przeniesiony na planowaną drogę,
• warianty przebiegu i parametrów planowanej drogi w przypadku budowy drogi oraz rozkład ruchu drogowego na sieci drogowej,
• wpływ planowanej drogi na istniejącą sieć drogową,
• natężenie ruchu drogowego i jego rodzaj, w tym szacowany ruch pieszych i kierujących rowerem określony na podstawie sposobu użytkowania przyległych gruntów.

Przeprowadzenie ww. oceny ma wywoływać bezpośredni wpływ na realizację zamierzenia inwestycyjnego. Zgodnie z art. 24i ust. 4 u.d.p. „wyniki oceny wpływu planowanej drogi na bezpieczeństwo ruchu drogowego zarządca drogi uwzględnia na kolejnych etapach projektowania budowy albo przebudowy drogi”.

 

Audyt bezpieczeństwa ruchu drogowego

Audytowanie bezpieczeństwa ruchu drogowego ma miejsce:

• w ramach opracowywania na potrzeby decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach karty informacyjnej przedsięwzięcia lub raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, ich ewentualnego uzupełniania oraz gdy w toku postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wyniknie potrzeba przedstawienia nowego wariantu drogi,
• przed wszczęciem postępowania w sprawie wydania decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o pozwoleniu na budowę albo przed zgłoszeniem wykonywania robót,
• przed wszczęciem postępowania w sprawie wydania decyzji o pozwoleniu na użytkowanie drogi lub przed zawiadomieniem o zakończeniu budowy drogi, albo przed zakończeniem przebudowy drogi,
• przed upływem 12 miesięcy od dnia oddania drogi do użytkowania.

Audyt zwieńczony jest sprawozdaniem oraz zaleceniami dla zarządcy drogi. Z założenia są one dla zarządcy wiążące i musi on uwzględniać wyniki audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego na dalszych etapach przygotowania, budowy i użytkowania drogi. Jedynie w uzasadnionych przypadkach zarządca drogi może nie uwzględnić wyniku audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego, ale w takiej sytuacji musi opracować uzasadnienie odstąpienia od wyniku audytu.

 

Ocena ryzyka

Ocena ryzyka stanowi instrument wykorzystywany z celu weryfikacji parametrów użytkowych i technicznych oraz stanu technicznego dróg lub ich odcinków, a także ich wpływu na bezpieczeństwo ruchu drogowego. Ocena będzie następować do pięć lat i będzie przeprowadzana na podstawie wizji lokalnej w terenie lub na podstawie nagrania wizualnego. Efektem przeprowadzonej oceny będzie sprawozdanie, na które składa się w szczególności:

• wynik oceny ryzyka,
• syntetyczny opis przyjętych założeń do dokonanej oceny wraz z uzasadnieniem.

Sprawozdania nie będą przy tym dokumentami pozostającymi w biurku zarządcy – będą one przekazywane do ministra właściwego do spraw transportu, co 5 lat, w terminie do 31 lipca danego roku kalendarzowego.

 

Ocena bezpieczeństwa

Sprawozdania z oceny ryzyka będą stanowić podstawę dla sporządzenia oceny bezpieczeństwa, która stanowi ocenę dróg pod względem poziomu bezpieczeństwa ruchu drogowego. Ocenę bezpieczeństwa będzie się przeprowadzać co 5 lat, do dnia 31 grudnia danego roku kalendarzowego. Na podstawie oceny bezpieczeństwa minister właściwy do spraw transportu dokonuje klasyfikacji sieci dróg zgodnie z poziomem bezpieczeństwa ruchu drogowego na tych drogach, przypisując poszczególne drogi lub ich odcinki do jednej z co najmniej trzech kategorii bezpieczeństwa ruchu drogowego. Wyniki klasyfikacji będą publikowane na stronie BIP ministerstwa.

 

 

Ukierunkowana kontrola bezpieczeństwa

Wyniki klasyfikacji opublikowane na stronie podmiotowej BIP ministra stanowić będą dla zarządów dróg, którzy:

• zarządzają poszczególnymi drogami lub ich odcinkami przypisanymi do kategorii o najniższym poziomie bezpieczeństwa oraz
• zarządzają drogami kategorii drugiej w kolejności o najniższym poziomie bezpieczeństwa,
• podstawę do przeprowadzania na tych drogach lub odcinkach ukierunkowanych kontroli bezpieczeństwa ruchu drogowego, z uwzględnieniem potrzeb szczególnie zagrożonych uczestników ruchu drogowego.

Ukierunkowana kontrola bezpieczeństwa ruchu drogowego ma na celu analizę:

1. parametrów użytkowych i technicznych oraz stanu technicznego drogi lub jej odcinka oraz
2. organizacji ruchu obowiązującej na danej drodze lub jej odcinku, przez którą rozumie się mające wpływ na ruch drogowy:
   a) geometrię drogi i zakres dostępu do drogi, 
   b) sposób umieszczania znaków pionowych, poziomych, sygnalizatorów i urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego, 
   c) zasady i sposób działania sygnalizacji, znaków świetlnych, znaków o zmiennej treści i innych zmiennych elementów – pod kątem ich wpływu na stan bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz ryzyko wystąpienia wypadków drogowych i innych zdarzeń niebezpiecznych.

Ukierunkowana kontrola bezpieczeństwa ruchu drogowego będzie musiała zostać przeprowadzona niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie:

1. 12 miesięcy od dnia publikacji wyników – w przypadku dróg lub ich odcinków, które zostały przypisane do kategorii o najniższym poziomie bezpieczeństwa,
2. 24 miesięcy od dnia publikacji wyników – w przypadku dróg lub ich odcinków, które zostały przypisane do kategorii drugiej w kolejności o najniższym poziomie bezpieczeństwa.

Ukierunkowana kontrola bezpieczeństwa ruchu drogowego jest przeprowadzana na podstawie wizji lokalnej dokonywanej na danej drodze lub jej odcinku przez zespół ekspertów powołany przez zarządcę drogi. Na podstawie wyników ukierunkowanej kontroli bezpieczeństwa ruchu drogowego zespół ekspertów sporządza raport, w którym wskazuje zalecenia dla zarządcy drogi mające na celu zwiększenie poziomu bezpieczeństwa ruchu drogowego na danej drodze lub jej odcinku.

 

Podsumowanie

Przybliżone w artykule mechanizmy audytu, oceny, raportowania nakierowane są na systemowe podejście do poprawy bezpieczeństwa na drogach publicznych. Nowelizacja ustawy o drogach publicznych z dnia 5 sierpnia 2022 r. nakłada nowe obowiązki na szeroki krąg zarządców dróg. Należy jednak wskazać, że adresatami nowych rozwiązań są zarządcy dróg innych niż gminne i powiatowe. W konsekwencji bezpieczeństwo na drogach gminnych czy powiatowych nie ulegnie poprawie w sposób bezpośredni na skutek wdrożonych rozwiązań systemowych. Spodziewać się można jednak, że wdrożone rozwiązania w sposób pośredni mogą wywołać ten, jakże oczekiwany, efekt.