Kryteria wyboru wykonawców w zamówieniach publicznych

Zasady postępowania, określone w przepisach Ustawy z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (tekst jednolity – Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 z późn. zm. – dalej p.z.p.), służą wyłonieniu kontrahenta oferującego najkorzystniejsze warunki realizacji zamówienia z punktu widzenia interesu publicznego. Przy wyborze wykonawcy zamawiający jest obowiązany kierować się zasadą równego traktowania uczestników postępowania i zasadą uczciwej konkurencji, które zapewniają właściwe dysponowanie środkami publicznymi oraz dają możliwość dostępu do zamówień publicznych wszystkim podmiotom zdolnym do ich wykonania. Zasada równego traktowania uczestników postępowania sprowadza się do obowiązku traktowania wszystkich podmiotów ubiegających się o udzielenie zamówienia na równych prawach, na wszystkich etapach postępowania. Oznacza to przede wszystkim stawianie wszystkim potencjalnym wykonawcom identycznych wymogów, a także obowiązek oceny spełniania wymogów według tych samych kryteriów oraz przekazywania tożsamej informacji wszystkim uczestnikom postępowania. Natomiast w celu zachowania uczciwej konkurencji zamawiający jest obowiązany eliminować oferty stanowiące czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu Ustawy z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 z późn. zm.) albo naruszające przepisy Ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 z późn. zm.).

Cena jako kryterium obligatoryjne

Zastosowanie procedury udzielenia zamówienia publicznego ma na celu wyłonienie spośród wszystkich ofert złożonych w danym postępowaniu oferty najkorzystniejszej, czyli takiej, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny i innych kryteriów odnoszących się do przedmiotu zamówienia publicznego, albo oferty z najniższą ceną. W przypadku zamówień publicznych w zakresie działalności twórczej lub naukowej, których przedmiotu nie można z góry opisać w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, za ofertę najkorzystniejszą uznaje się tę, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny i innych kryteriów odnoszących się do przedmiotu zamówienia publicznego (legalna definicja najkorzystniejszej oferty została zawarta w art. 2 pkt 5 p.z.p.).

Zamawiający wybiera ofertę najkorzystniejszą na podstawie kryteriów oceny ofert, określonych w specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ), stosownie do art. 91 p.z.p. Kryteriami tymi są cena albo cena i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia. W toku aukcji elektronicznej kryteriami oceny ofert są wyłącznie kryteria określone w SIWZ, umożliwiające automatyczną ocenę oferty bez ingerencji zamawiającego, wskazane spośród kryteriów, na podstawie których dokonano oceny ofert przed otwarciem aukcji.

W świetle powyższego należy uznać, że cena jest obligatoryjnym, lecz nie jedynym kryterium oceny ofert, którym może posłużyć się zamawiający przy wyborze najkorzystniejszej oferty.

Pozacenowe kryteria oceny ofert

Obok ceny zamawiający może zastosować także inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia, w szczególności:

• jakość,
• funkcjonalność,
• parametry techniczne,
• zastosowanie najlepszych dostępnych technologii w zakresie oddziaływania na środowisko,
• koszty eksploatacji,
• serwis,
• termin wykonania zamówienia.

Przy czym jest to wyliczenie przykładowe i niewyczerpujące. Określenie tych kryteriów wraz z przypisaniem im określonej wagi należy do zamawiającego. Decydując o zastosowaniu określonych kryteriów oceny ofert, zamawiający powinien kierować się specyfiką przedmiotu zamówienia oraz potrzebą uzyskania zamówienia na najkorzystniejszych warunkach. Pamiętać przy tym należy, że kryteria te powinny odnosić się do przedmiotu zamówienia, co oznacza, że zamawiający nie może stosować dowolnych kryteriów oceny ofert, lecz tylko takie, które dotyczą oferowanej usługi, dostawy lub roboty budowlanej. Ponadto, kryteria oceny ofert nie mogą dotyczyć właściwości wykonawcy, a w szczególności jego wiarygodności ekonomicznej, technicznej lub finansowej (przy czym warto pamiętać, że zakazu ustalania kryteriów oceny ofert na podstawie właściwości wykonawcy nie stosuje się do postępowań o udzielenie zamówień, których przedmiotem są usługi o charakterze niepriorytetowym). Oznacza to, iż właściwości wykonawcy ubiegającego się o zamówienie publiczne nie mogą być brane pod uwagę przy ocenie najkorzystniejszej oferty. Za dopuszczalne uznaje się natomiast np. zastosowanie kryterium odnoszącego się do terminu wykonania zamówienia. Z punktu widzenia interesu zamawiającego istotne jest bowiem ustalenie terminu, w którym zostanie wykonane całe zamówienie bądź poszczególne jego części. Tym samym oferowany przez wykonawcę termin wykonania poszczególnych zadań składających się na zamówienie może być przedmiotem oceny dokonywanej przy wyborze oferty najkorzystniejszej.

Kryterium doświadczenia

Za niedopuszczalne uznaje się stosowanie przy wyborze najkorzystniejszej oferty – jako kryterium wyboru – doświadczenia wykonawcy bądź posiadanej przez wykonawcę znajomości określonej branży jako kryteriów o charakterze podmiotowym. Doświadczenie wykonawcy może natomiast stanowić warunki jego udziału w postępowaniu, o których mowa w art. 22 p.z.p. Zgodnie bowiem z przywołanym przepisem, o udzielenie zamówienia mogą ubiegać się wykonawcy, którzy spełniają warunki dotyczące:

• posiadania uprawnień do wykonywania określonej działalności lub czynności (jeżeli przepisy prawa nakładają obowiązek ich posiadania),
• posiadania wiedzy i doświadczenia,
• dysponowania odpowiednim potencjałem technicznym oraz osobami zdolnymi do wykonania zamówienia,
• sytuacji ekonomicznej i finansowej.

Tym samym posiadanie przez wykonawcę doświadczenia w realizowaniu określonych zamówień nie pozostaje bez znaczenia dla oceny możliwości udzielenia mu zamówienia. Zamawiający może posłużyć się warunkami określonymi w przywołanym przepisie, ponieważ zachowuje on możliwość określenia warunków udziału w postępowaniu, tak aby zapewnić udzielenie zamówienia publicznego wykonawcy gwarantującemu należyte jego wykonanie. Przy czym zamawiający nie może określać warunków udziału w postępowaniu w sposób, który mógłby utrudniać uczciwą konkurencję.

Innymi słowy, zamawiający może ustanowić określone wymagania wobec wykonawców w zakresie dotyczącym posiadania odpowiedniego doświadczenia, wymaganego do należytego wykonania zamówienia, jedynie poprzez określenie odpowiednich warunków udziału w postępowaniu, a nie poprzez zastosowanie odpowiadających im kryteriów oceny ofert.

Zastosowanie pozacenowych kryteriów oceny ofert – przykłady

Przykład 1

Zamawiający określił w SIWZ następujące kryteria oceny ofert: cena – 45%, jakość – 45%, termin płatności – 10%. Czy zastosowanie terminu płatności jako kryterium wyboru ofert narusza zasadę uczciwej konkurencji?

Termin płatności ceny może być przyjęty przez podmiot udzielający zamówienia publicznego jako jedno z kryteriów oceny oferty. Kryterium terminu płatności może mieć bowiem duże znaczenie jako wyznacznik atrakcyjności oferty, a poza tym stanowi element warunków płatności. Warunki płatności zostały natomiast potraktowane przez ustawodawcę na równi z innymi kryteriami przedmiotowymi, o czym świadczy art. 86 ust. 4 p.z.p., zgodnie z którym podczas otwarcia ofert podaje się nazwy (firmy) oraz adresy wykonawców, a także informacje dotyczące ceny, terminu wykonania zamówienia, okresu gwarancji i warunków płatności zawartych