Inwestycje drogowe a ochrona zieleni i zwierząt

Ochrona zieleni – obowiązek administratora drogi

Każdy podmiot zarządzający drogą powiatową czy gminną zna problemy związane z utrzymaniem zieleni przydrożnej. Chodzi nie tylko o wymagania techniczne i organizacyjne, ale przede wszystkim o konieczność przestrzegania przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 z późn. zm.). Wynika z nich nie tylko konieczność uzyskania zgody na usunięcie drzewa lub krzewu, ale także ograniczenie dopuszczalnych sposobów prowadzenia zabiegów pielęgnacyjnych drzew. Zgodnie z wymienioną ustawą (art. 82 ust. 1a) zabiegi w obrębie korony drzewa na terenach zieleni lub zadrzewieniach mogą obejmować wyłącznie: usuwanie gałęzi obumarłych, nadłamanych lub wchodzących w kolizje z obiektami budowlanymi lub urządzeniami technicznymi; kształtowanie korony drzewa, którego wiek nie przekracza 10 lat; utrzymywanie formowanego kształtu korony drzewa. Ponadto prowadzenie prac ziemnych oraz jakichkolwiek innych prac z wykorzystaniem sprzętu mechanicznego lub urządzeń technicznych w obrębie bryły korzeniowej drzew lub krzewów na terenach zieleni lub zadrzewieniach musi przebiegać w sposób najmniej im szkodzący (art. 82 ust. 1). Należy zwrócić uwagę na dopuszczalny dla zachowania żywotności i statyki drzew stopień uszkodzenia ich sytemu korzeniowego. Niezależnie od tego trzeba zapewnić ochronę pni i gałęzi przed mechanicznymi uszkodzeniami. Zniszczenie drzew lub krzewów przez niewłaściwe wykonywanie robót ziemnych, wykorzystanie sprzętu mechanicznego albo urządzeń technicznych czy też niewłaściwie wykonane zabiegi pielęgnacyjne jest zagrożone karą pieniężną (art. 88).

Biorąc pod uwagę powyższe, planując prace, zawsze powinno się ocenić, czy możliwe jest zachowanie występującej w ich otoczeniu zieleni, należy przemyśleć, jak zapobiec uszkodzeniom, a następnie jak zabezpieczyć w terenie (w tym przyciąć, jeżeli trzeba) drzewa i krzewy, wyznaczyć strefy ruchu maszyn, miejsca wykonywania prac ziemnych.

Na tym nie koniec – wykorzystując środki zapobiegające oblodzeniom w okresie zimowym, należy pamiętać, że na drogach publicznych oraz ulicach i placach środki chemiczne powinny być stosowane w sposób najmniej szkodzący terenom zieleni oraz zadrzewieniom (art. 82 ust. 2). Zasady postępowania w tym zakresie opisuje rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 października 2005 r. w sprawie rodzajów i warunków środków, jakie mogą być używane na drogach publicznych oraz ulicach i placach (Dz. U. z 2005 r. Nr 230, poz. 1960).

Gdy zachodzi konieczność usunięcia krzewu lub drzewa

Nie każdy krzew lub drzewo można ominąć, a przynajmniej znacząco nie uszkodzić podczas prowadzonych prac (zwłaszcza w przypadku, gdy rosną na trasie planowanej drogi czy chodnika). W takim wypadku należy uzyskać zezwolenie na ich usunięcie, zgodnie z przepisami art. 83 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Jego brak skutkuje wymierzeniem kary pieniężnej (art. 88). Jest ono wydawane przez właściwego dla lokalizacji drzewa lub krzewu wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, a w przypadku gruntów należących do gminy – właściwego starostę.

Zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków wydaje wojewódzki konserwator zabytków. Gdy dotyczy ono usunięcia drzew w obrębie pasa drogowego drogi publicznej (z wyłączeniem obcych gatunków topoli), wydaje się je po uzgodnieniu z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska. Natomiast wydanie zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów na obszarach objętych ochroną krajobrazową w granicach parku narodowego albo rezerwatu przyrody wymaga uzyskania zgody odpowiednio dyrektora parku narodowego albo regionalnego dyrektora ochrony środowiska.

Występując o wymienione zezwolenie, należy się liczyć z koniecznością poniesienia stosownej opłaty. Na szczęście nie pobiera się jej m.in. (art. 86) za usunięcie drzew, które zagrażają bezpieczeństwu ruchu drogowego, które posadzono lub wyrosły na nieruchomości po zakwalifikowaniu jej w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele budowlane, które obumarły lub nie rokują szansy na przeżycie z przyczyn niezależnych od posiadacza nieruchomości, w związku z przebudową dróg publicznych.

Naliczona opłata za usunięcie drzew lub krzewów może ulec odroczeniu, a docelowo umorzeniu, jeżeli w zezwoleniu przewidziano ich przesadzenie w inne miejsce lub ich zastąpienie innymi drzewami lub krzewami (art. 84 ust. 4 i 5). Wymienioną opłatę, ponoszoną w związku z budową dróg publicznych, pomniejsza się o koszty poniesione na tworzenie zadrzewień w miejsce usuniętych drzew lub krzewów w granicach pasa drogowego (art. 86 ust. 6).

Niezależnie od przesadzeń i zastępczych nasadzeń związanych z odroczeniem opłaty trzeba pamiętać, że organ wydający zezwolenie może zażądać w nim przesadzenia drzew lub krzewów w miejsce przez siebie wskazane albo też zastąpienia ich innymi drzewami lub krzewami, w liczbie nie mniejszej niż liczba usuwanych drzew lub krzewów (art. 83 ust. 3). Jeżeli zatem planowane jest usunięcie większej liczby drzew lub krzewów, dobrze zabezpieczyć w tym celu odpowiednie fundusze i miejsca. Przed wydaniem zezwolenia na usuwanie drzew lub krzewów organ zmuszony jest (art. 83 ust. 2c) do dokonania oględzin w terenie. Ma to na celu ustalenie występowania w obrębie zadrzewień gatunków chronionych. Ich obecność może skutkować zakazem dokonywania wycinki lub koniecznością zapewnienia im alternatywnych siedlisk, czyli tzw. kompensacją przyrodniczą.

Generalną zasadą planowania usuwania drzew lub krzewów, w szczególności w większej liczbie, powinno być dokonanie wcześniej stosownej ich inwentaryzacji. Powinna ona zawierać ocenę stanu zdrowotnego, wskazywać stwarzane przez nie zagrożenia lub inne